سفیر روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین تأکید کرد که مکانیسم اسنپ‌بک برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران باطل و بی‌اثر است. موضع رسمی میخائیل اولیانوف نشان می‌دهد که اختلافات حقوقی و فرایندی میان اعضای برجام، کارایی ابزار اسنپ‌بک را زیر سوال برده است و تلاش سه کشور اروپایی برای فعال‌سازی آن به بن‌بست رسیده است.
روند اسنپ‌بک در توافق هسته‌ای
مکانیسم اسنپ‌بک یا بازگشت خودکار تحریم‌ها، یکی از بندهای برجام است که در صورت تخلف یکی از طرف‌ها، امکان از سرگیری سریع تحریم‌های شورای امنیت را فراهم می‌کند. پس از خروج آمریکا از توافق در سال ۱۳۹۹ و اعمال نخستین درخواست برای اسنپ‌بک توسط این کشور، اروپا درصدد برآمد تا بار دیگر ابزار اسنپ‌بک را علیه ایران به کار ببرد. اما روسیه معتقد است:
- ایالات متحده دیگر عضو برجام نیست و نمی‌تواند درخواست اسنپ‌بک مطرح کند
- فرانسه، آلمان و بریتانیا روند قانونی را نقض کرده و با توضیحات خودخوانده فرایند را معیوب کرده‌اند
- هرگونه قطعنامه جدید در شورای امنیت با وتوی روسیه (و چین) مواجه خواهد شد
پیامدهای بی‌اثر شدن اسنپ‌بک
از نگاه حقوقی بی‌اثر بودن اسنپ‌بک، پیامدهای زیر را به دنبال دارد:
- احیای مذاکرات وین با محوریت بازگشت همه جانبه‌ی تحریم‌ها و تضمین اجرای برجام
- کاهش توان اروپا در فشار یک‌جانبه و افزایش نقش روسیه و چین در روند دیپلماتیک
با تضعیف ابزار اسنپ‌بک، تضمین حقوقی طرفین در حفظ تعهدات تقویت می‌شود و هرگونه اقدام در شورای امنیت به اجماع میان پنج عضو دائم نیاز خواهد داشت.
حالا پرسش این است که سه کشور اروپایی چگونه می‌خواهند پس از این اعلام موضع صریح روسیه، مسیر حقوقی جایگزین برای بازگرداندن تحریم‌ها بیابند؟ آیا فشار سیاسی آن‌ها در مجامع بین‌المللی می‌تواند امتیاز جدیدی در مذاکرات وین ایجاد کند یا اسنپ‌بک برای همیشه از دستورکار برجام خارج می‌شود؟ استمرار این چالش، چشم‌انداز برجام و آینده تعامل ایران با جامعه جهانی را همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد.
