متخصص داخلی بیمارستان خاتم‌الانبیاء(ص) زاهدان با قاطعیت هشدار داده است که کم‌کاری تیروئید در بدو تولد، در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، می‌تواند منجر به عقب‌ماندگی ذهنی دائمی و کاهش ضریب هوشی (IQ) در نوزادان شود. این بیماری که اغلب بدون علائم ظاهری مشخص بروز می‌کند، اهمیت غربالگری به‌موقع را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
پیامدهای جدی تشخیص دیرهنگام
دکتر فرهاد صابر شهرکی توضیح می‌دهد که خطرات ناشی از کم‌کاری تیروئید مادرزادی بسیار جدی است و می‌تواند به مشکلات عصبی شدید منجر شود. وی تأکید می‌کند که بهترین زمان برای انجام آزمایش غربالگری، روزهای سوم تا پنجم تولد نوزاد است. نوزادان نارس و آنهایی که مادرانشان سابقه بیماری‌های تیروئیدی دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند.
آمار جهانی نشان می‌دهد که از هر چهار هزار تولد، یک نوزاد به کم‌کاری تیروئید مبتلا می‌شود. اما نکته نگران‌کننده اینجاست که مطالعات انجام شده در دهه هفتاد در ایران، شیوع این بیماری را دو تا سه برابر بیشتر از میانگین جهانی گزارش کرده‌اند که زنگ خطری جدی برای نظام سلامت کشور به شمار می‌آید.
دلایل بروز و علائم پنهان بیماری
دکتر شهرکی به دلایل اصلی بروز این بیماری اشاره می‌کند: در حدود 85 درصد موارد، کم‌کاری تیروئید به دلیل عدم تشکیل کامل غده تیروئید در جنین رخ می‌دهد. در 10 تا 15 درصد موارد، اختلال در تولید هورمون‌های تیروئیدی عامل بیماری است و در 3 تا 5 درصد باقیمانده، آنتی‌بادی‌های ضد تیروئید مادر می‌توانند باعث بروز این وضعیت در نوزاد شوند.
یکی از چالش‌های اصلی در تشخیص این بیماری، عدم وجود علائم واضح در بسیاری از نوزادان مبتلا است. به گفته این متخصص، بسیاری از این نوزادان در بدو تولد ظاهری کاملاً طبیعی دارند و هیچ نشانه آشکاری از بیماری از خود بروز نمی‌دهند. به همین دلیل، تشخیص تنها از طریق آزمایش خون امکان‌پذیر است و نمی‌توان به علائم ظاهری اکتفا کرد.
با این حال، در موارد نادری، برخی نشانه‌ها می‌توانند شامل زردی طولانی‌مدت پس از تولد، بی‌حالی، ضعف در مکیدن شیر، بزرگ بودن زبان، فتق ناف و تأخیر در رشد و بلوغ استخوانی باشند. اما این علائم نیز در اکثر موارد قابل تشخیص نیستند و اهمیت آزمایش غربالگری را دوچندان می‌کند.
موفقیت برنامه غربالگری و اهمیت درمان زودهنگام
خوشبختانه، در ایران سال‌هاست که برنامه غربالگری کم‌کاری تیروئید بدو تولد به صورت گسترده اجرا می‌شود. نمونه‌گیری از پاشنه پای نوزادان در روزهای سوم تا پنجم پس از تولد، نقش حیاتی در تشخیص زودهنگام این بیماری ایفا می‌کند.
دکتر شهرکی در پایان تأکید می‌کند که در صورت تشخیص زودهنگام و آغاز سریع درمان، کودک می‌تواند رشد طبیعی ذهنی و جسمی داشته باشد و از بروز هرگونه عارضه دائمی جلوگیری شود. این برنامه ملی غربالگری، گامی بزرگ در جهت حفظ سلامت نسل آینده و پیشگیری از معلولیت‌های قابل پیشگیری است. بنابراین، همکاری والدین با مراکز بهداشتی و انجام به موقع این آزمایش حیاتی، نقش کلیدی در آینده سلامت کودکانمان خواهد داشت.
