فشارهای مالی بر توسعه میادین مشترک
تحریم‌های بانکی، محدودیت‌های ارزی و اتکا به بودجه عمومی دولت، توسعه میادین مشترک نفت و گاز را با چالش جدی روبه‌رو کرده است. در این شرایط، صندوق پروژه به‌عنوان ابزاری بازارمحور و شفاف، قادر است شکاف سرمایه‌گذاری را پر کند و پروژه‌های راهبردی را بدون فشار مضاعف بر خزانه دولت پیش ببرد.
سازوکار صندوق پروژه در میادین مشترک
هر صندوق پروژه حول یک میدان مشترک تعریف می‌شود. پس از تدوین امیدنامه و دریافت مجوز از سازمان بورس، واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق در بازار عرضه شده و سرمایه‌گذاران خرد و کلان در آن مشارکت می‌کنند. وجوه جمع‌آوری‌شده صرفاً در همان پروژه هزینه می‌شود و عایدی ناشی از فروش نفت، گاز یا محصولات پالایشی به‌صورت دوره‌ای بین دارندگان واحد صندوق تقسیم می‌گردد.
مزایای به‌کارگیری صندوق پروژه
- جذب منابع داخلی و کاهش وابستگی به وام‌های خارجی
- شفافیت کامل در هزینه‌کرد و گزارش‌دهی مستمر
این ویژگی‌ها باعث می‌شود صندوق پروژه همزمان نقش تأمین مالی، نظارت و تضمین بازده را ایفا کند، ضمن آنکه سرمایه‌گذار امکان معامله واحدها در بازار ثانویه را نیز خواهد داشت.
تجربه‌های موفق صندوق پروژه در جهان
پروژه‌های نفت و گاز در برزیل، قزاقستان و نروژ نمونه‌های شاخصی از توانمندی صندوق پروژه در مقیاس بین‌المللی هستند. پتروبراس در بورس سائوپائولو صندوق‌هایی برای توسعه سکوهای فراساحلی تأسیس کرده که بازدهی ۹–۱۲ درصد سالانه داشته‌اند. در قزاقستان، صندوق توسعه کاشاگان بخش عمده‌ای از سرمایه را از داخل و اروپا جذب کرد و وابستگی دولت به وام‌های خارجی را کاهش داد.
چالش‌ها و پیشنهادات تقویت صندوق پروژه
استفاده از صندوق پروژه در ایران با نوسان قیمت جهانی نفت و ریسک تأخیرهای فنی مواجه است. برای افزایش کارایی این ابزار، لازم است:
- صندوق توسعه ملی تضمین حداقلی بازده را برعهده گیرد
- بازار ثانویه فعالی برای خرید و فروش واحدهای صندوق ایجاد شود
با تسریع در راه‌اندازی صندوق‌های پروژه برای میادین مشترک و به‌کارگیری فناوری‌های نوین اعم از داشبوردهای الکترونیک و گزارش‌گری لحظه‌ای، صندوق پروژه می‌تواند به محرکی قوی در تأمین مالی پایدار بخش انرژی تبدیل شود و سهم ایران را از منابع مشترک حفظ کند.
