چالش‌های خصوصی‌سازی سرخودروسازان
تجربه خصوصی‌سازی یک‌باره شرکت‌های بزرگ خودروسازی در ایران نشان داده که انتقال ناگهانی مدیریت و مالکیت، نه‌تنها به رشد و بهره‌وری منجر نشده، بلکه برخی کارخانه‌ها پس از واگذاری وضعیت‌شان وخیم‌تر شده است. ضعف در اهلیت‌سنجی خریداران، نبود چارچوب شفاف مالی و تداوم دخالت دولتی، سه عاملی است که موفقیت خصوصی‌سازی را تضعیف می‌کند.
جزئیات مدل واگذاری گام‌به‌گام
برای رفع این ایرادات، پیشنهاد واگذاری گام‌به‌گام مورد توجه قرار گرفته است. در این شیوه، ابتدا مالکیت دولتی حفظ می‌شود و فقط مدیریت اجرایی به بخش خصوصی حقیقی واگذار می‌گردد. پس از اثبات افزایش سودآوری و ارتقای استانداردهای تولید، مرحله دوم خصوصی‌سازی آغاز می‌شود:
- واگذاری مدیریت شرکت به تیم‌های ارزیابی‌شده از طریق مناقصه
- انتقال تدریجی سهام به همان تیم‌ها بر اساس عملکرد مثبت
مزایای کلیدی واگذاری گام‌به‌گام
- کاهش ریسک سقوط ناگهانی شرکت و تضمین روند پیشرفت بلندمدت
- ایجاد شفافیت مالی و فنی با ارزیابی مستمر اهلیت مدیران و سرمایه‌گذاری‌ها
ضرورت زمینه‌سازی قانونی و نهادی
موفقیت واگذاری گام‌به‌گام نیازمند اصلاح قوانین اصل ۴۴ و تدوین آیین‌نامه‌ای روشن برای گردش صدور پروانه واگذاری است. استفاده از تجارب جهانی—از خصوصی‌سازی بریتیش تلکام در انگلیس تا مشارکت فورد و محورهای مشترک خودرو در هند—نشان می‌دهد که ساختار حقوقی و نظارتی قوی، کلید جلوگیری از انحراف سرمایه‌های دولتی به سمت شبه‌دولتی‌هاست.
با اجرای مدل واگذاری گام‌به‌گام، شرکت‌های خودروسازی ایران می‌توانند ضمن حفظ بازار داخلی، به جذب فناوری و سرمایه‌گذاری خارجی نیز امیدوار شوند و در مسیر ارتقای کیفیت و رقابت‌پذیری جهانی گام بردارند.
