ایران با سرعتی بی‌سابقه در حال حرکت به سمت یک جامعه سالمند است و این تحول جمعیتی، ضرورت برنامه‌ریزی‌های جامع و هدفمند را برای آینده این قشر حیاتی می‌سازد. معاون راهبری، هماهنگی و امور استان‌های ستاد ملی جمعیت در همایش اخیر مدیران زن وزارت جهاد کشاورزی، ضمن هشدار درباره این دگرگونی جمعیتی، بر لزوم توجه ویژه به سلامت اجتماعی سالمندان، رفع فقر و کاهش نابرابری‌ها، به‌ویژه در مناطق روستایی و عشایری، تاکید کرد. وی همچنین مدیران زن را سفیران اصلی ترویج و اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در این مناطق دانست.
ایران در آستانه سالمندی: تحولات جمعیتی پیش‌رو
با توجه به آمارهای موجود، ایران حدود ۱۵ تا ۲۰ سال دیگر، یعنی از سال ۱۴۲۰ یا ۱۴۲۵، به طور رسمی وارد فاز سالمندی خواهد شد. این بدان معناست که متولدین دهه‌های ۱۳۵۰ و اوایل ۱۳۶۰ که اکنون در میانسالی قرار دارند، به زودی به گروه سنی سالمندی می‌پیوندند. این تغییر ساختار سنی جمعیت نیازمند برنامه‌ریزی‌های بلندمدت از هم‌اکنون است تا از پیامدهای احتمالی آن جلوگیری شود. در حال حاضر، حدود ۷.۵ میلیون نفر از جمعیت کشور بالای ۶۵ سال سن دارند و با توجه به افزایش امید به زندگی، این افراد حداقل ۱۵ تا ۲۰ سال دیگر زندگی خواهند کرد.
گیلان، سالخورده‌ترین استان کشور
آمارها نشان می‌دهد که استان گیلان با ۱۲ درصد جمعیت سالمند، سالخورده‌ترین استان ایران است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۰۵ به طور کامل وارد فاز سالمندی شود. این در حالی است که استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان، هرمزگان و خوزستان همچنان جمعیت جوان‌تری دارند. این تفاوت‌های منطقه‌ای، اهمیت برنامه‌ریزی‌های بومی و متناسب با شرایط هر استان را دوچندان می‌کند.
تنهایی و فقر در میان سالمندان: یک چالش اجتماعی
معاون ستاد ملی جمعیت در سخنان خود به اهمیت سلامت اجتماعی سالمندان در کنار سلامت جسمانی و روانی آن‌ها تاکید کرد. وی با ابراز نگرانی از وضعیت ۳۱ درصد خانوارهای سالمند کشور که تنها زندگی می‌کنند، بیان کرد که این تنهایی، به ویژه اگر با فقر، بیماری یا معلولیت همراه شود، مشکلات جدی برای سالمندان ایجاد می‌کند.
شکاف جنسیتی در فقر سالمندان: وضعیت زنان روستایی
یکی از نکات نگران‌کننده مطرح شده در این همایش، شکاف جنسیتی در فقر سالمندان بود. بر اساس آمارها، ۶۲ درصد زنان سالمند زیر خط فقر شدید غذایی قرار دارند، در حالی که این رقم برای مردان ۳۹ درصد است. این نابرابری، ضرورت سیاست‌گذاری‌های هدفمند برای حمایت از زنان سالمند، به ویژه در مناطق روستایی را نشان می‌دهد. با توجه به اینکه نسبت سالمندان در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری است و مهاجرت جوانان از روستاها باعث باقی ماندن سالمندان بیشتری در این مناطق شده است، تقویت شبکه‌های اجتماعی و تعاملات محلی برای کاهش تنهایی و فقر این قشر از جامعه حیاتی است.
سرعت بالای سالمندی در ایران: نیاز به اقدام فوری
وضعیت سالمندی در ایران با سرعت بالایی در حال پیشروی است. در حالی که فرانسه طی ۱۵۰ سال از ۷ درصد به ۱۴ درصد جمعیت سالمند رسید، این مسیر در ایران تنها طی ۲۵ سال پیموده خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۳۰، یک‌سوم جمعیت کشور را سالمندان بالای ۶۰ سال تشکیل دهند. این سرعت بالا، لزوم اقدامات فوری و هماهنگ بین نهادهای مختلف را گوشزد می‌کند.
وزارت جهاد کشاورزی با توجه به ارتباط مستقیم با مناطق روستایی و عشایری، نقش مهمی در اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت ایفا می‌کند. تقویت بنیان‌های تعاملات اجتماعی در روستاها، رفع فقر و محرومیت، و کاهش نابرابری‌ها از ماموریت‌های کلیدی این وزارتخانه است. همچنین، اجرای کامل بندهای قانونی مربوط به تأمین خدمات اجتماعی و بیمه زنان روستایی و عشایری نیازمند توجه جدی دولت و تخصیص اعتبارات لازم است.
چشم‌انداز آینده و نقش مدیران زن
سالمندی یک روند جهانی و اجتناب‌ناپذیر است، اما سرعت آن در ایران، نیازمند برنامه‌ریزی‌های ویژه و هدفمند است. در این مسیر، مدیران زن وزارت جهاد کشاورزی می‌توانند با درک عمیق از شرایط و نیازهای مناطق روستایی و عشایری، به عنوان سفیران قانون جوانی جمعیت، نقش مهمی در ارتقای سلامت اجتماعی و حمایت از سالمندان ایفا کنند و با هم‌افزایی با سایر نهادها، به سمت آینده‌ای روشن‌تر برای جمعیت سالمند کشور گام بردارند.
