رشد نقدینگی یکی از دلایل بنیادین و پایدار تورم در اقتصاد ایران است؛ وقتی نقدینگی فراتر از ظرفیت تولید افزایش یابد، فشار قیمتی طولانی‌مدت به‌وجود می‌آید و راه‌حل‌های مقطعی ارزی اثر بلندمدت رشد نقدینگی را خنثی نمی‌کند.
مکانیسم اثر رشد نقدینگی بر تورم
رشد نقدینگی زمانی به تورم تبدیل می‌شود که پول اضافه وارد چرخه اقتصاد شود اما کالا و خدمات متناسب با آن تولید نگردد. منابع این رشد نقدینگی عمدتاً از مسیرهای زیر تأمین می‌شود: استقراض دولت از بانک مرکزی، خلق پول توسط بانک‌ها و تأمین کسری منابع صندوق‌ها و بنگاه‌های شبه‌دولتی. در این وضعیت افزایش پایه پولی و گسترش نقدینگی به افزایش تقاضای کل منجر می‌شود و قیمت‌ها افزایش می‌یابند.
دلایل تداوم نقش رشد نقدینگی در ایران
- ناترازی در بودجه و بانک‌ها که موجب وابستگی مکرر به تامین مالی غیرپایدار و خلق پول می‌شود؛
- ضعف در ظرفیت تولید و سرمایه‌گذاری که نمی‌تواند نقدینگی جدید را جذب و به کالا یا خدمات تبدیل کند.
این دو عامل در کنار هم رشد نقدینگی را به یک عامل پایدار تورم تبدیل کرده‌اند و هر بار که نقدینگی افزایش می‌یابد، انتظارات تورمی نیز تقویت می‌شود.
نقش عوامل کوتاه‌مدت در کنار رشد نقدینگی
سیاست‌های ارزی، شوک‌های قیمتی بین‌المللی و تغییرات انتظارات می‌توانند نوسان‌های کوتاه‌مدت قیمت را تشدید کنند، اما این نوسان‌ها وقتی پایدار می‌مانند که رشد نقدینگی زیرساخت آن را فراهم کرده باشد. به عبارت دیگر، ارز و سایر متغیرهای کوتاه‌مدت نقش تسریع‌کننده دارند اما علت ساختاری تورم در بلندمدت رشد نقدینگی است.
راهکارهای کاهش اثر رشد نقدینگی بر تورم
- اصلاح ساختار مالی دولت و کاهش کسری بودجه از طریق افزایش کارآیی هزینه‌ها و تنوع درآمدها؛
- تقویت نظام بانکی و کنترل خلق پول از طریق نظارت دقیق‌تر، تسویه بدهی‌های بانکی و کاهش ناترازی‌ها.
این اقدامات همراه با افزایش ظرفیت تولید و سرمایه‌گذاری، تاثیر رشد نقدینگی را کاهش می‌دهد و روند انتظارات تورمی را معکوس می‌کند.
جمع‌بندی
رشد نقدینگی با منشأ دولت و نظام بانکی عامل ثبات‌زدای تورم بلندمدت در ایران است؛ مدیریت موثر این پدیده نیازمند اصلاحات مالی، تقویت تولید و نظم‌دهی به شبکه بانکی است تا تغییرات قیمتی کوتاه‌مدت به یک روند پایدار تورمی تبدیل نشود.
