شهرداری مشهد توانسته با اجرای منظم و هوشمند طرح جمع‌آوری و بازیافت پسماند خشک، زمینه مشارکت چشمگیرِ ساکنان این کلان‌شهر را فراهم آورد. اکنون ۴۶۶ هزار و ۲۰۲ شهروند—از جمله ۵۳ هزار و ۶۴۷ واحد صنفی—به‌صورت دائمی در این فرآیند ثبت‌نام کرده‌اند و هر روز حدود ۳۵ تن ضایعات خشک از سطح شهر جمع‌آوری می‌شود.
ساختار طرح و مکانیزم اجرا
این طرح که از ابتدای دهه ۷۰ شمسی کلید خورد و طی سال‌های اخیر بازطراحی شده، امروز با پشتیبانی هفت شرکت مجری سیار و ۲۸ ایستگاه ثابت در نقاط مختلف مشهد ادامه دارد. نکات برجسته طرح عبارت‌اند از:
- ایجاد حساب اعتباری برای شهروندان جهت تشویق به تحویل پسماند
- راه‌اندازی سامانه یکپارچه مدیریت پسماند (سیمپ) برای رصد لحظه‌ای حجم جمع‌آوری
این ساختار چندوجهی نه‌تنها از هجوم زباله‌گردان غیرمجاز پیشگیری می‌کند، بلکه شفافیت و دقتِ رصد داده‌ها را بالا برده و امکان برنامه‌ریزی بهتر برای زیرساخت‌های تفکیک و بازیافت را فراهم ساخته است.
دستاوردها و چشم‌انداز آینده
طی یک سال گذشته، مشهد با جمع‌آوری بیش از هزار تن ضایعات خشک در ماه، جایگاه نخست در میان کلان‌شهرهای ایران را از آن خود کرده است. علاوه بر این:
- بیش از ۸۱۴ هزار کیلوگرم لاستیک فرسوده از معابر جمع‌آوری شد تا از بروز آتش‌سوزی‌های عمدی جلوگیری شود.
- براساس برآورد کارشناسی، بیش از ۷۰ درصد پسماند شهری قابلیت تبدیل به کمپوست دارد که نقش مهمی در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تقویت خاک شهری ایفا خواهد کرد.
افزون بر این، شهرداری مشهد با آموزش شهروندان و برگزاری کارگاه‌های تفکیک مبدأ، سطح آگاهی عمومی را ارتقا داده و گامی مؤثر در جهت اقتصاد چرخشی (Circular Economy) برداشته است. در چشم‌انداز پیش رو، تمرکز بر توسعه واحدهای صنعتی کوچک تبدیل پسماند به کود ارگانیک و سوخت‌های زیستی، می‌تواند علاوه بر اشتغال‌زایی، پایداری زیست‌محیطی را تضمین کند.
پیش‌روی این طرح و ادامه جذب حداکثری مشارکت عمومی، فرصت بی‌نظیری است برای تثبیت جایگاه مشهد به‌عنوان شهری پاک و الگو در مدیریت جامع پسماند.
