بابُل، مازندران – یک مطالعه جامع و چند مرحله‌ای که توسط اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بابل انجام شده است، نشان می‌دهد که سالمندان ایرانی به شدت در معرض خطر سوءتغذیه قرار دارند. این تحقیق که در شهر امیرکلا اجرا شده، آمار نگران‌کننده‌ای از کمبودهای تغذیه‌ای و بیماری‌های شایع دوران سالمندی را آشکار کرده است.
دکتر سیدرضا حسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بابل، در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به نتایج این پژوهش اظهار داشت: “بررسی‌ها نشان داد که ۲۶ درصد از سالمندان مورد مطالعه با سوءتغذیه انرژی و ۱۵ درصد با سوءتغذیه پروتئین مواجه هستند.” این آمار، زنگ خطری جدی برای سلامت جمعیت سالمند کشور محسوب می‌شود.
تاریخچه یک پژوهش جامع
این طرح تحقیقاتی بلندمدت، برای اولین بار در سال ۱۳۸۵ با نمونه‌گیری از ۱۰۱۹ سالمند در شهر امیرکلا آغاز شد. اطلاعات جمع‌آوری شده در این مرحله، پایه و اساس یک مطالعه کوهورت (مطالعه گروهی بلندمدت) را در سال ۱۳۸۹ فراهم آورد.
فاز اول این مطالعه از بهمن ۱۳۸۹ آغاز شد و تا تیر ۱۳۹۱ ادامه یافت. در این فاز، ۱۶۱۶ سالمند با نرخ مشارکت ۷۲ درصدی مورد بررسی قرار گرفتند. هدف اصلی این مرحله، غربالگری بیماری‌های رایج دوران سالمندی مانند پوکی استخوان، افسردگی، اختلالات شناختی، خطر سقوط و میزان استقلال در انجام فعالیت‌های روزمره بود. علاوه بر تکمیل پرسشنامه‌های متنوع، آزمایشات بیوشیمیایی و هورمونی گسترده‌ای انجام شد و برای ۱۲۰۳ نفر نیز سنجش تراکم استخوان صورت گرفت.
فاز دوم طرح در سال ۱۳۹۵ آغاز شد که در آن، سالمندان شرکت‌کننده در فاز اول مجدداً مورد ارزیابی قرار گرفتند و همچنین نمونه‌گیری از افراد جدید نیز صورت پذیرفت. در مجموع، ۲۱۳۵ نفر در این فاز مشارکت داشتند. در این مرحله، هدف اصلی، تعیین شیوع بیماری‌های مختلف و عوامل خطر آنها بود. علاوه بر آزمایشات و پرسشنامه‌های فاز اول، معاینات کامل چشمی، دندانپزشکی، روانپزشکی و طب ایرانی نیز توسط اعضای هیئت علمی دانشگاه برای سالمندان انجام شد. همچنین، ۱۹۲۳ نفر تحت سنجش تراکم استخوان قرار گرفتند.
فاز سوم این پروژه تحقیقاتی در سال ۱۴۰۲ با اعتباری بالغ بر سه میلیارد تومان به اجرا درآمد. در این فاز، حدود ۱۸۰۰ سالمند مورد بررسی قرار گرفتند. این مرحله شامل آزمایشات کامل هورمونی و بیوشیمیایی، سنجش تراکم استخوان، معاینه کامل فیزیوتراپی و روانپزشکی بود. دکتر حسینی افزود که معاینات کامل قلبی از جمله نوار قلب و اکوکاردیوگرافی نیز در بیمارستان روحانی برای سالمندان انجام شد و تمامی معاینات توسط همکاران هیئت علمی صورت گرفت.
یافته‌های کلیدی و چالش‌های پیش‌رو
نتایج حاصل از فازهای اولیه این مطالعه، یافته‌های مهمی را آشکار ساخته است:
- شناسایی ۲۳۸ سالمند با فشار خون بالای پنهان و ۱۱۶ نفر مبتلا به دیابت پنهان.
- ۱۸ درصد از سالمندان دارای اختلالات شناختی بودند.
- ۳۲۳ نفر از سالمندان با اختلالات تیروئید (کم‌کاری و پرکاری بالینی و تحت بالینی) شناسایی و تحت درمان قرار گرفتند.
- سنجش تراکم استخوان نشان داد که ۱۶ درصد مردان و حدود ۵۸ درصد زنان سالمند دچار پوکی استخوان بودند که به بیمارستان روحانی ارجاع شدند.
دکتر حسینی با تأکید بر ارتباط سلامت جامعه و وضعیت اقتصادی، بیان کرد: “بر اساس برنامه استراتژیک سال ۲۰۱۷ کانادا برای کاهش بیماری‌های قلبی، اولین راهکار رفع نابرابری اقتصادی و فقر در جامعه است. با وجود اینکه ۷۰ درصد از مردم جامعه ما با فقر اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند، چگونه می‌توان طرح‌های سلامت را به درستی اجرا کرد؟”
وی هشدار داد که بهبود سلامت جامعه در بستر فقر امکان‌پذیر نیست و متاسفانه ایران در حالی وارد دوره سالمندی شده است که زیرساخت‌ها و امکانات لازم برای این دوران فراهم نشده است.
شایان ذکر است که نتایج این مطالعات گسترده در قالب بیش از ۱۲۰ مقاله در مجلات معتبر داخلی و خارجی در زمینه سلامت سالمندان به چاپ رسیده است. این تحقیقات ارزشمند، گام مهمی در شناخت چالش‌های سلامت سالمندی در ایران برمی‌دارد و می‌تواند مبنای سیاست‌گذاری‌های آتی در این حوزه قرار گیرد.
