مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات سیلیکون‌ولی از انقلاب بعدی در عرصه دین سخن گفته است؛ صنعتی که با وجود ریشه‌های کهن، خصلت خود را با فناوری‌های نوین هماهنگ کرده و هوش مصنوعی امروز در عبادات، تعلیم و تبلیغ ادیان نقش‌آفرین شده است. این ابزارها فراتر از کاربردهای روزمره، به عنوان دستیاران مجازی، موعظه‌گران ماشینی و حتی ربات‌های عبادت‌گزار در معابد و مساجد ظاهر شده‌اند.
اسلام: ابزار پیشرفت و آزمونی برای ایمان در جهان اسلام، هوش مصنوعی هم به چشم ابزار پیشرفت اقتصادی و فرهنگی دیده می‌شود و هم به‌مثابه آزمونی برای استحکام ایمان. امارات متحده عربی دستیاران مجازی با حجاب را در شعب بانک‌ها مورد استفاده قرار داده و عربستان سعودی با ربات‌های راهنما، زائران حج را همراهی می‌کند. با این حال، نهادهای دینی در ازبکستان و قزاقستان هشدار می‌دهند فتوا و ارشاد مذهبی را نباید به چت‌بات‌ها سپرد و تأکید دارند تصمیمات شرعی در اختیار فقیهان و علما باشد، نه الگوریتم‌های هوش مصنوعی.
در عین حال، کشورهای عربی به توسعه مدل‌های زبان بومی خود روی آورده‌اند. امارات در سال ۲۰۲۵ مدل «فالکون عربی» را توسط مؤسسه تحقیقاتی TII معرفی کرد تا توانایی پردازش متن و مکالمه به زبان عربی تقویت شود. سعودی‌ها نیز در پی تشکیل بزرگ‌ترین صندوق سرمایه‌گذاری هوش مصنوعی با رقم ۴۰ میلیارد دلار هستند؛ اقدامی که جایگاه منطقه‌ای این کشور را در فناوری بالا می‌برد.
مسیحیت: از موعظه ماشینی تا هشدار نسبت به «بت‌پرستی دیجیتال» در کلیساهای پروتستان ایالات متحده و کره‌جنوبی، برخی از خطبه‌های یکشنبه با کمک هوش مصنوعی نگاشته می‌شوند. این تجربه بحث‌برانگیز، نقدهایی درباره فقدان عمق معنوی و سردی ادبیات ماشینی به همراه داشته است. دانشگاه‌های کاتولیک و پروتستان نیز با چت‌بات‌هایی چون «Bible GPT» مطالعه و جست‌وجوی مفسرانه در کتاب مقدس را تسهیل می‌کنند، اما کارشناسان تأکید می‌کنند این ابزارها نباید جایگزین راهنمایی روحانی شوند. در واتیکان حرکت‌هایی برای تدوین اخلاق هوش مصنوعی آغاز شده تا از «بت‌پرستی دیجیتال» جلوگیری کند.
در کشورهای پساشوروی به‌ویژه قزاقستان، کلیساهای ارتدوکس، کاتولیک و پروتستان از هوش مصنوعی برای شناسایی سریع آیات، ترجمه چندزبانه و تبدیل گفتار به متن استفاده می‌کنند. این خدمات برای نسل جوان و سالمندان قابل دسترس‌تر شده، اما روحانیون بارها هشدار داده‌اند نباید نقش رهبری معنوی را به ماشین‌ها سپرد.
بودا و ربات‌ها در معابد هند در معابد هندو و بودایی هند، هوش مصنوعی در بخش‌های آیینی نیز وارد شده است. ربات‌هایی مراسم «آراتی» را اجرا می‌کنند و در برخی معابد کرالا فیل مکانیکی برکت‌پاشی می‌کند. صومعه‌های بودایی از هوش مصنوعی برای پخش مانتراها و ترجمه متون مقدس بهره می‌برند. فیلسوفان این آیین با تأکید بر تمرکز و خلوص نیت، نسبت به خطر واگذاری معنویت به الگوریتم‌های سودمحور هشدار می‌دهند.
نقش هوش مصنوعی در زندگی دینی مردم در کنار موارد فوق، در قزاقستان و کشورهای همسایه، اپلیکیشن‌های مذهبی با یادآوری اوقات نماز و اعلام تاریخ جشن‌های دینی در گوشی‌های هوشمند نصب شده‌اند. ابزارهای هوشمند مسیر دسترسی به عبادتگاه‌ها را نشان می‌دهند و امکان انتشار محتوای کوتاه آموزشی را در شبکه‌های اجتماعی فراهم کرده‌اند. با این حال، نهادهای دینی تأکید دارند پاسخ‌های نهایی به پرسش‌های اعتقادی باید از عالمان دین گرفته شود و هوش مصنوعی تنها در نقش دستیار آموزشی و رسانه‌ای عمل کند.
در مجموع، هوش مصنوعی در ادیان مختلف به عنوان ابزاری برای ارتقای دسترس‌پذیری، آموزش و مدیریت محتوا به کار گرفته می‌شود، اما همواره با تأکید بر حفظ جایگاه هدایت معنوی و تجربۀ درونی ایمان. برنامه‌ریزی برای تدوین چارچوب‌های اخلاقی و قانونی در این حوزه، از مهم‌ترین گام‌ها برای جلوگیری از سوءاستفاده و تضمین اصالت معنویت به‌شمار می‌آید.
