بحث «انتقال پایتخت» بارها به‌عنوان راه‌حلی برای کاهش فشار جمعیتی، ترافیک و آلودگی مطرح شده است، اما بررسی‌های کارشناسی و نگاه سخنگوی شورای شهر تهران نشان می‌دهد هزینه‌های انتقال پایتخت می‌تواند بیش از منافع آن باشد و تمرکززدایی هوشمندانه بدون جابه‌جایی کامل پایتخت امکان‌پذیر است.
چرا «انتقال پایتخت» راه‌حل فوری نیست
انتقال پایتخت شامل ابعاد فنی، اقتصادی، زیست‌محیطی، امنیتی و اجتماعی گسترده‌ای است. مشکلاتی مانند کم‌آبی، نیاز به سرمایه‌گذاری هنگفت در زیرساخت‌ها، و مخاطرات امنیتی و مدیریتی باعث می‌شود که اجرای کامل طرح «انتقال پایتخت» پرهزینه و پیچیده باشد. از دیدگاه سخنگوی شورای شهر تهران، این هزینه‌ها در مقایسه با منافع مورد انتظار قابل‌توجیه نیست و راهکارهای جایگزین مؤثرتری وجود دارد.
راهکارهای جایگزین برای کاهش تمرکز بدون انتقال پایتخت
- تقویت خدمات و نهادها در استان‌ها و شهرهای دوم: به‌جای اجرای تمام‌وکمال «انتقال پایتخت»، تمرکززدایی از طریق استقرار دفاتر اصلی وزارتخانه‌ها و نهادها در استان‌ها و ایجاد قطب‌های اداری و اقتصادی منطقه‌ای می‌تواند جمعیت و خدمات را پراکنده کند.
- سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های شهری و اجتماعی تهران: بهبود کیفیت زندگی در محله‌های کم‌برخوردار، توسعه حمل‌ونقل عمومی، تأمین مسکن و افزایش سرانه خدمات عمومی راه‌های مؤثر برای کاهش فشارهای ناشی از تراکم در تهران هستند.
مزیت‌های رویکرد تمرکززدایی بدون انتقال پایتخت
- صرفه‌جویی در هزینه‌های کلان ساخت زیرساخت و انتقال دستگاه‌ها؛
- کاهش ریسک‌های زیست‌محیطی و امنیتی مرتبط با جابجایی گسترده جمعیت و نهادها؛
- توانایی حفظ کارکردهای بین‌المللی و سیاسی پایتخت در کنار توزیع عادلانه فرصت‌ها و خدمات در کشور.
جمع‌بندی نهایی درباره انتقال پایتخت
موضوع انتقال پایتخت یک بحث مهم و پرچالش است اما راه‌حل‌های عملی و کم‌هزینه‌تر مثل تقویت ظرفیت استان‌ها، ایجاد دفاتر قوی استانی برای وزارتخانه‌ها و ارتقای خدمات شهری در تهران می‌توانند اهداف تمرکززدایی را محقق کنند. سیاست‌گذاران باید بین هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم انتقال پایتخت و منافع واقعی آن توازن برقرار کنند و اولویت را به اقداماتی بدهند که بیشترین تأثیر را با کمترین هزینه و کمترین ریسک‌پذیری داشته باشند.
